ترموکوپل
گرماجفت یا ترموکوپل (به فرانسوی: Thermocouple) یک حسگر تشخیص دمای ترمو-الکتریکی مدار-بسته شامل دو سیم ناهمجنس است، که در یک انتها به هم متصل شدهاند. زمانیکه دما در یک سمت با دما در سمت دیگر تفاوت داشته باشد یک جریان الکتریکی در مسیر برقرار میشود. به این پدیده اثر سیبک (به انگلیسی: Seebeck Effect) گفته میشود که اساس کار ترموکوپلها میباشد.
به یک طرف این اتصال، اتصال گرم و به طرف دیگر آن اتصال سرد گفته میشود. سمت گرم داخل یک محفظه محافظ قرار داده شده و در معرض فرایند قرار داده میشود.
اگر محل اتصال دو فلز ترموکوپل حرارت دادهشود، به دلیل اثر ترموالکتریکی در دو سر دیگر آنها که آزاد هستند اختلاف پتانسیلی (ولتاژ) تولید شود. این ولتاژ تابع دما است و با اندازهگیری آن، میتوان دما را اندازه گرفت.
ترموکوپل یک مبدّل (ترانسدیوسر) خودمُولّد است که از اتصال دو فلز ناهمجنس تشکیل شدهاست. اتصال سرد بایستی در دمای مرجع قرار داده شود. به عنوان مثال، اتصال مرجع را بایستی در ظرف حاوی یخ در حال ذوب شدن قرار داد. سمت دیگر ترموکوپل بایستی به جسمی که میخواهیم دمای آن را اندازه بگیریم، کاملاً جفت شود.
فلزات ترموکوپلی بهطور کلی نسبت به قیمتشان به دو گروه تقسیم میشوند؛ ترموکوپل فلز پایه و ترموکوپل فلزات قیمتی.
مزیت اصلی ترموکوپل ها، محدودهٔ وسیع اندازهگیری آنهاست که معمولاً از ۱۸۰- تا ۱۸۰۰+ درجه سلسیوس را در برمی گیرد. دیگر مزیت ترموکوپلها، عملکرد خطی آنها در محدوده اندازهگیری است.
محتویات
۱ عملکرد
۲ انواع
۳ کاربردها
۴ مقایسه انواع ترموکوپلها
۵ جستارهای وابسته
۶ منابع
عملکرد
طبق اثر سیبک، ولتاژ اندازهگیری شده در اتصال سرد، متناسب با اختلاف دما بین اتصال گرم و اتصال سرد میباشد. به این ولتاژ ولتاژ سیبک، ولتاژ ترموالکتریک یا EMF ترموالکتریکی گفته میشود. با افزایش دما، ولتاژ اندازهگیری شده در اتصال سرد با رابطه ای غیر-خطی افزایش مییابد. میزان خطی بودن رابطه دما-ولتاژ به ترکیب فلزهای انتخاب شده برای ساخت ترموکوپل وابسته است.
برای محاسبه اختلاف ولتاژ بین اتصال سرد و اتصال گرم نیاز به دانستن دمای اتصال سرد داریم. در نتیجه دمای اتصال سرد باید مشخص باشد. به این فرایند «جبران اتصال سرد» (به انگلیسی: Cold Junction Compensation) گفته میشود. این کار معمولاً توسط ترنسمیتر انجام میشود. انجام دقیق جبران اتصال سرد در تعیین دقیق دما امری حیاتی است. صحت انجام اینکار به دو عامل وابسته است: دقت محاسبه دمای نقطه مرجع و میزان نزدیک بودن محل دمای مرجع به اتصال سرد. بسیاری از ترنسمیترها از یک بلوک دما-ثابت (که معمولاً از مس ساخته میشود) به همراه یک ترمیستور داخلی، یا RTD یا یک مدار ترانزیستوری برای محاسبه دمای بلوک استفاده میکنند.
انواع
ترموکوپلها دارای انواع مختلفی (تیپها) برای اندازهگیری دما هستند. بهطور مثال انواع R - S - B با قابلیت اندازهگیری دما در محدوده ۲۰۰- الی ۱۸۰۰ و انواع L - K- J با قابلیت اندازهگیری دما در محدوده ۱۸۰- الی ۱۰۰۰ درجه سلسیوس بکار میروند.
ولتاژ تولید شده دو سر انتهای ترموکوپل، در حد میلیولت، و رفتار الکتریکی ترموکوپل، بسته به آلیاژ آن، تابع جداول استانداردی است که تقریباً در هر نوع، یکسان است. یکی از انواع معمول آن، آلیاژ کروم و نیکل (نیکروم) است. معمولاً برای جلوگیری از آسیب دیدن ترموکوپل آن را درون محفظهٔ فلزی یا سرامیکی قرار میدهند. روش اتصال (جوشکاری) دو سر ترموکوپل تابع ضوابط خاصی است بهطوری که نباید هنگام جوشکاری فلز یا چیز دیگری در فرایند جوش دخالت نماید در غیر اینصورت رفتار ترموکوپل، رفتار استاندارد تعریف شده در جداول مربوطه نخواهد بود.
کاربردها
ترموکوپلها در صنعت دارای کاربردهای بسیاری هستند. از جمله مهمترین کاربردها در صنایع تولید لوازم گرمازا است. مثلاً از ترموکوپل صنعتی ترموکوپل برای ایمنی تجهیزات گازسوز وقتی شعله گاز به دلایلی (از جمله باد) خاموش میگردد و برای قطعکردن گاز استفاده میشود.
موارد کاربرد ترموکوپل هر جا که نیاز به اندازه گیری درجه حرارت در یک محدوده دمائی خاص باشد، وجود ترموکوپل ضروریست. کاربرد ترموکوپل ها گسترده بوده و از گاز خوراک پزی گرفته تا آبگرمکن، صنایع غذائی، نفت، پتروشیمی، شیشه ،سیمان، پزشکی، داروسازی، گیاهان دارویی و بسیاری صنایع دیگر از این تجهیزات کاربردی استفاده می کنند. اسم ترموکوپل از نظر فیزیکی: وسیله ای است که از اتصال دو هادی فلزی متفاوت مانند مس و آهن تشکیل شده است که در اثر نگه داشتن هادی ها در دماهای مختلف ، نیروی الکتریکی ایجاد می کند ،که این نیرو مربوط به اختلاف دما ی ایجاد شده است ، برای تعیین درجه حرارت ماده سوم ،(که با اتصال آن به محل اتصال فلزات ، سیالات و یا هر منبعی که متصل شود ایجاد شده) وبا اندازه گیری نیروی تولید شده توسط یک نشانگر مانیتور شده و توسط مجموعه کنترلی کنترل میشود. به منظور اطلاعات بیشتر درباره این نوع از سنسورهای دما بر روی لینک زیر کلیک کنید. حتما این مطلب را بخوانید: ترموکوپل چیست داده های علمی چهار نوع پر مصرف ترموکوپل یعنی K ،T ،J و N را در ادامه بررسی خواهیم کرد. این ۴ نوع سنسور بسته به مواردی که قرار است استفاده شوند، دامنه دمائی از -۲۷۰ ° C تا + ۱۳۷۰ ° C را ارائه می دهند. این سنسورها ویژگی های متفاوتی دارند و برای کاربردهای مختلف مناسب هستند. کاربرد ترموکوپل نوع K (-270 تا + ۱۳۷۰ ° C / -454 تا + ۲۴۹۸ ° F) کاربرد ترموکوپل نوع K Type K یک ترموکوپل با هدف کلی است که دامنه وسیعی از دما دارد. با وجود انواع مختلفی از پروب های موجود، برای استفاده در بسیاری از صنایع و فرآیندهای مختلف مناسب است. به عنوان مثال تولید مواد شیمیایی و پالایشگاه های نفتی ، تست ایمنی دستگاه گرمایشی. نوع J (-210 تا + ۱۲۰۰ ° C / -346 تا + ۲۱۹۲ ° F) کاربرد ترموکوپل نوع j در صنعت و پزشکی Type J یک ترموکوپل پر مصرف است که معمولاً برای نظارت بر دمای مواد بی اثر و در کاربردهای خلاء مورد استفاده قرار می گیرد. این ترموکوپل مستعد اکسیداسیون است بنابراین برای شرایط مرطوب یا نظارت بر دمای پایین توصیه نمی شود. (توجه داشته باشید که در صورت استفاده از بالاتر از ۷۶۰ درجه سانتیگراد دقت این سنسور ممکن است به طور دائم دچار اختلال شود). نظارت بر خلاء و فلزات بی اثر ، فرآیندهای داغ از جمله پلاستیک و ساخت رزین نوع T (-270 تا + ۴۰۰ ° C / -454 تا + ۷۵۲ ° F) کاربرد دماسنج ترموکوپل نوع T نوع T در صنایع غذایی عمدتاً به دلیل دقت بالای موجود و به دلیل داشتن رطوبت بدون اکسیداسیون عملکرد بسیار خوبی دارد. اگر به طور کلی اندازه گیری درجه حرارت پایین تر مورد نیاز باشد ، نوع T انتخاب بهینه است. نظارت در فرآوری و تولید مواد غذایی برای شناسایی خطرات احتمالی ایمنی مواد غذایی و رعایت مقررات HACCP ( استاندارد جهانی مواد غذائی ،مناسب برای کاربردهای درجه حرارت پایین و کرایوژنیک ) نوع N (-270 تا + ۱۳۰۰ ° C / -454 تا + ۲۳۷۲ ° F) ترموکوپل نوع N Type N دارای درجه حرارت گسترده ای است ، اما از نوع K مناسب تر است زیرا از نظر پایداری مناسب تر است و در برابر اکسیداسیون مقاومت می کند. پروفایل دما در کوره ها ، کوره ها و کوره ها ،اندازه گیری دما توربین گاز و اگزوز موتور نظارت بر دما در طول فرآیند تولید و ذوب در صنعت فولاد ، آهن و آلومینیوم
شما می توانید برای دریافت قیمت انواع ترموکوپل به سایت گروه تکنو المنت صنعت مراجعه کنید.